بر اساس برآوردهای سازمان جهانی بهداشت حدود نیمی از ناباروری زوجین به دلیل معضلات سلامت باروری مردان است. اختلالات به وجود آورنده ناباروری در مردان به علل متعددی مثل ناهنجاری ژنتیکی و کروموزومی، اختلالات هورمونی، آسیب‌های ساختاری و عملکردی دستگاه تناسلی، عفونت‌ها، سبک زندگی ناسالم و مواجهه با عوامل محیطی است.
ناباروری مردان معمولا با علامت خاصی همراه نیست و تنها زمانی تشخیص داده می‌شود که برای بارداری اقدام می‌کنند. ناباروری در زندگی افراد در جنبه‌های روانی، اجتماعی و اقتصادی فشار می‌آورد. به همین خاطر شناخت علل، شرایط و راهکارهای درمانی شامل جراحی و مکمل باروری تغذیه‌ای است و نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی و بهبود پیامدهای آن ایفا می‌کند. استفاده از مکمل باروری مردان از موثرترین راهکارهای درمانی است که تا کنون نتایج مطلوب بسیار زیادی را به دست آورده است.
ناباروری در مردان به چه دلایلی است؟
شیوه نادرست زندگی، تماس با حرارت بالا، عدم توجه به بهداشت و سلامت، مصرف سیگار، الکل و مواد مخدر، عدم پایین آمدن بیضه‌ها در هنگام تولد، عفونت‌های ادراری و آمیزشی، بیماری‌های ژنتیکی و هورمونی و اختلالاتی که نیاز به جراحی دارند، چاقی، استرس و برخی از بیماری‌ها از مهم‌ترین عواملی هستند که در ایجاد ناباروری در مردان دخالت دارند. حدود 10 تا 15 درصد از موارد ناباروری مردان هم عوامل ناشناخته دارند.
زمانی زوج نابارور هستند که 12 ماه برای بارداری اقدام کرده و موفق نشده باشند و از هیچ گونه روش پیش‌گیری از بارداری استفاده نکرده باشند.
در مورد زنانی که بیش از 35 سال دارند، پس از 6 ماه تلاش برای بارداری می‌توان فرایند تشخیص و درمان را آغاز کرد. زنانی که سابقه بارداری و فرزندآوری دارند هم ممکن است نابارور تشخیص داده شوند که به این مورد ناباروری ثانویه گفته می‌شود. این نوشته به ناباروری در مردان و نقش مکمل ناباروری مردان در بهبود ناباروری می‌پردازد.
ناباروری مردان معمولا تا زمان اقدام به فرزندآوری تشخیص داده نمی‌شود اما ممکن است علائمی وجود داشته باشد که وجود اختلال را تایید کند. علائمی نظیر:
-اختلال در عملکردهای جنسی (خروج مایع منی، حجم کم مایع منی، کاهش میل جنسی و اختلال در نعوظ)
– شرایط غیرطبیعی در بیضه‌ها مثل درد و تورم- احساس خستگی مزمن یا کاهش انرژی
– رشد غیرطبیعی پستان‌ها (ژنیکوماستی)
– کاهش و نازک شدن موهای صورت و بدن ( علائم اختلالات هورمونی)- کاهش حجم عضلات و ضعف بدنی
برای تشکیل نطفه، داشتن چه شرایطی در مردان ضروری است؟
- وجود اسپرم سالم: رشد و نمو صحیح اندام جنسی مردانه، وجود یک بیضه با عملکرد سالم و تولید هورمون مردانه کافی لازمه تولید اسپرم سالم است.
- انتقال اسپرم به مایع منی: اسپرم تولید شده در بیضه‌ها باید از طریق مجاری ویژه ای به مایع منی منتقل شود.
- وجود تعداد کافی اسپرم: در هر میلی لیتر مایع منی باید بیش از 15 میلیون اسپرم یا در هر نوبت انزال 39 میلیون اسپرم وجود داشته باشد.
- حرکت و عملکرد طبیعی اسپرم‌ها: اگر اسپرم حرکت و عملکرد طبیعی نداشته باشد نمی‌تواند به داخل تخمک نفوذ کند.
انواع درمان های توصیه شده برای بهبود ناباروری مردان
روشی که برای درمان ناباروری مردان در نظر گرفته می‌شود بستگی به علت ناباروری دارد. می‌توان به صورت کلی و عمومی، درمان‌ها را به چند دسته تقسیم بندی کرد که عبارتند از:
– تغییر سبک زندگی و درمان‌های عمومی: شامل اصلاح تغذیه، حذف الکل و دخانیات، ورزش منظم و کنترل استرس.
– درمان دارویی: هورمون درمانی، داروهای بهبود کیفیت اسپرم، آنتی بیوتیک‌ها و مکمل باروری مردان به صورت تخصصی.
– درمان‌های جراحی: رفع انسداد و اصلاح واریکوسل و استخراج اسپرم از بیضه برای مواردی که اسپرم در مایع منی وجود ندارد.
– روش‌های کمک‌باروری(ART): IUI، IVF، ICSI و ذخیره اسپرم برای استفاده در آینده. سه روش اول برای لقاح هستند و روش آخر مختص مردان است.
– درمان‌های نوین و در حال تحقیق: این درمان‌ها شامل سلول درمانی و ژن درمانی و استفاده از آنتی اکسیدان‌های پیشرفته و ترکیبات گیاهی است که تمامی این روش‌ها در مراحل تحقیقاتی و آزمایشگاهی هستند و هنوز به مرحله تایید و نهایی شدن نرسیده‌اند.
ناباروری در چه مواردی قابل بهبود نیست؟
ناباروری مردان در بیشتر موارد عللی دارند که با روش‌های کمک باروری قابل بهبود و جبران هستند. اما در برخی موارد نیز درمان امکان‌پذیر نیست یا شانس چندانی برای موفقیت ندارد. اگر ناهنجاری شدید ژنتیکی وجود داشته باشد یا اسپرم در بیضه‌ها ساخته نشود، بیضه‌ها آسیب بسیار شدید دیده باشند، اختلالات هورمونی غیرقابل اصلاح تشخیص داده شود و مشکلات بیولوژیکی غیرقابل جراحی به وجود آید نمی‌توان به درمان و بهبود باروری مردان امیدوار بود. برعکس زنان که شانس بارداری در سن بالا برای آنها کم می‌شود، مردان با این مشکل روبرو نیستند. وقتی از شانس بارداری در سن بالا صحبت می‌کنیم منظورمان از سن بالا بیشتر از 35 سال است. اما مشکلات مردان در باروری نیز کم نیست.
عدم تشکیل اسپرم
عدم تشکیل اسپرم در بیضه‌ها در سندرم Sertoli Cell Only و Spermatogenesis، که در این شرایط بیضه اسپرم تولید نمی‌کند. در این وضعیت درمان دارویی و جراحی نتیجه‌ای ندارد و تنها راه ممکن برای باروری دریافت اسپرم اهدایی است.
ناهنجاری شدید ژنتیکی
اختلالات کروموزومی شدید مثل سندرم کلاین فلتر Klinefelter syndrome که به علت ریزحذف microdeletion در بازوی بلند کروموزومY صورت می‌گیرد. 10 تا 15 درصد مردان مبتلا به آزواسپرمی غیرانسدادی (عدم وجود اسپرم در مایع منی به علت اختلال در تولید) مبتلا به کلاین فلتر هستند.
آسیب شدید بیضه
عفونت، ضربه شدید، جراحی و شیمی‌درمانی ممکن است موجب از بین رفتن بافت تولیدکننده اسپرم شود. آتروفی یا کوچک شدن بیضه‌ها بازگشت باروری را غیرممکن می‌کنند.
اختلالات هورمونی غیرقابل اصلاح
این اختلالات شامل نارسایی غده هیپوفیز یا بیضه است که به درمان هورمونی پاسخ نمی‌دهند.
مشکلات بیولوژیکی غیرقابل جراحی
مواردی مثل نقص دو طرفه مجرای دفران مادرزادی CBAVD وقتی همراه با CFTR mutation باشد اصلاح مسیر طبیعی اسپرم امکان‌پذیر نیست. در این حالت استخراج اسپرم از بیضه تنها راه ممکن برای باروری است.
موثرترین مکمل های بهبود ناباروری مردان (مکانیسم اثر مکمل ها)
مکمل‌ها نقش حمایتی دارند و درمان قطعی ناباروری بر عهده آنها نیست. افرادی که ناباروری آنها به دلیل کیفیت پایین اسپرم باشد با مصرف مکمل‌ها به بهترین نتیجه می‌رسند. فرمولاسیون مکمل‌های بهبود باروری مردان جهت افزایش کیفیت، تعداد، تحرک و مورفولوژی اسپرم طراحی می‌شوند. مکانیسم اثر این مکمل‌ها با کمک آنتی‌اکسیدان‌ها، تامین مواد معدنی ضروری، بهبود متابولیسم، تعدیل هورمونی و محافظت از DNA اسپرم صورت می‌گیرد.
– آنتی اکسیدان‌ها
از مهم‌ترین عوامل آسیب به DNA اسپرم و کاهش تحرک اسپرم مربوط به رادیکال‌های آزاد و استرس اکسیداتیو است. استرس اکسیداتیو در بدن حالتی است که تعادل بین رادیکال‌های آزاد و آنتی اکسیدان‌ها بر هم می‌خورد. رادیکال‌های آزاد مولکول‌های ناپایداری هستند که به سلول‌ها آسیب می‌رسانند. ترکیباتی مثل ویتامین C، ویتامین E، کوآنزیم Q10، گلوتاتیون و لیکوپن آنتی اکسیدان هستند و رادیکال‌های آزاد را خنثی می‌کنند و از غشا و DNA اسپرم محافظت می‌کنند.
– تامین مواد معدنی ضروری
زینک، سلنیوم، منیزیم و کلسیم از ضروری‌ترین مواد معدنی موثر بر کیفیت باروری مردان هستند. زینک در ساخت تستوسترون و آنزیم‌های اسپرماتوژنز نقش اساسی دارد و کمبود آن کاهش تعداد و کیفیت اسپرم را به دنبال دارد. سلنیوم به ساخت گلوتاتیون‌پراکسید و محافظت از غشای اسپرم کمک می‌کند. منیزیم و کلسیم نیز در تحرک و واکنش آکروزومی Acrosome reaction اسپرم موثر هستند.
معرفی مکمل باروری مردان
مکمل باروری مردان به نام فرتیل اید مردان یک مولتی‌مینرال است. به عبارت دیگر یک محصول با دو کارکرد مولتی ویتامین روزانه برای اقدام به بارداری و بهبود دهنده کیفیت تعداد و تحرک اسپرم است. ویتامین A، ویتامین C، ویتامین D، ویتامین E، ویتامین K، ویتامین B، ید، زینک، سلنیوم، منگنز، مس و کروم و بتاکاروتن، آنتی اکسیدان ال_کارنیتین، کوکیو10، ریشه گیاه ماکا، جنسینگ آسیایی و عصاره هسته انگور بر باروری مردان بسیار موثر هستند. فرمولاسیون ویژه فرتیل اید به تامین ویتامین‌ها، املاح و آنتی‌اکسیدان‌های مورد نیاز روزانه مردان به جبران کمبودهای مواد مغذی و افزایش سطح تستوسترون و تقویت باروری و افزایش کیفیت اسپرم کمک می‌کند. همچنین این مکمل برای مردانی که عمل جراحی واریکوسل یا رفع انسداد لوله‌های باروری داشتند نیز بسیار موثر است.
مکمل باروری تخصصی کانت بوست برای مردان CountBoost for Men از جمله بهترین مکمل‌های تخصصی برای افزایش تعداد اسپرم است. کانت بوست برای حمایت از تعداد اسپرم فرمول‌نویسی شده است و در کنار مکمل‌های دیگر از جمله فرتیل اید مردان FertilAid for Men و موتیلیتی بوست MotilityBoost for Men قابل استفاده است. موتیلیتی بوست با هدف افزایش تحرک اسپرم و توان جنسی مردان فرمول‌نویسی شده است.
عوارض مصرف مکمل های کمک باروری مردان
اغلب مکمل‌های کمک باروری مردان در دوز توصیه شده ایمن هستند. مصرف خودسرانه و همزمان چند مکمل مختلف ممکن است منجر به تجمع دوز و مسمومیت شود.
در مواردی نیز واکنش‌های آلرژیک گزارش می‌شود که در مکمل‌های فیرهیون هلث وجود ندارد.
مکمل‌های ناباروری مردان داروسازی فروغ سلامت مهرگان فاقد گلوتن، لبنیات، مخمر، سویا، رنگ و مواد نگهدارنده هستند.
نرخ ناباروری مردان در ایران
بنابر گزارش پژوهشگاه ابن سینا، آمار ناباروری در مردان به 70 درصد رسیده است که این عدد بالاتر از درصد اعلامی از سوی سازمان جهانی است. ناباروری علامتی ندارد و هنوز برخی از مردان نمی‌پذیرند که ممکن است ناباروری از سوی آنها باشد. در اغلب موارد فرد هیچ درد و شکایتی ندارد و کارکرد جنسی طبیعی دارد.
عوامل مختلفی ممکن است موجب ناباروری مردان باشند. لزوم اصلاح سبک زندگی از اولین مواردی است که منجر به بهبود شرایط می‌شود. چاقی، مصرف دخانیات، تماس مداوم با پرتوهای آسیب‌زا و مواد شیمیایی و عوامل مختلفی موجب پدید آمدن این شرایط شده‌اند. دقت داشته باشید که در مورد نرخ ناباروری و احتمال بارداری بعد از چهل سال در زنان و مردان آمار متفاوتی وجود دارد.
نتیجه گیری
ناباروری مردان پدیده‌ای است که به عوامل مختلف بستگی دارد. این عوامل ممکن است ژنتیکی، هورمونی، محیطی و سبک زندگی باشند. تغییرات رفتاری، اصلاح سبک زندگی و درمان‌های کمک باروری می توانند به میزان قابل توجهی ناباروری مردان را بهبود بخشند.
اما مواردی نیز وجود دارند که غیرقابل جبران هستند و راهکاری برای درمانی برای آنها تا کنون شناخته نشده است. مکمل‌های تغذیه‌ای که ترکیبات آنتی اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی را دارند نقش مهمی در بهبود کیفیت، تعداد و تحرک اسپرم دارند. مکمل‌های تغذیه‌ای با کاهش استرس اکسیداتیو و بهبود متابولیسم سلولی ابزار کمک درمانی در کنار سایر روش‌ها هستند. به این ترتیب برای ارتقای شانس باروری می‌توان از مکمل‌های تغذیه‌ای کمک گرفت. ادغام درمان‌های پزشکی و مصرف آگاهانه مکمل تخصصی عواملی هستند می‌توانند به افزایش شانس باروری و بهبود ناباروری مردان کمک کنند.
